Hoe Brussel de energieprijzen in de hand wil houden

Door de oorlog in Oekraine en de daaruit voortvloeiende sancties tegen Rusland worstelen niet alleen huishoudens met de schommelende energieprijzen. Ook voor bedrijven zijn het uiterst onzekere tijden. Natuurlijk, de schrijnende gevallen van een bakker of een pizzeria met zijn gasoven zijn bekend, maar in elke branche wordt de energiecrisis gevoeld. Op Europees niveau wordt hard gewerkt om deze crisis te beteugelen. Omdat dit in Nederland vaak een beetje buiten beeld blijft, zetten we de maatregelen tot dusver even op een rij.

Samen energie inkopen

Door samen energie in te kopen, voorkomen EU-landen enerzijds dat ze elkaars concurrenten worden, wat de prijzen verder zou opdrijven. Bovendien: wie groot inkoopt, krijgt over het algemeen een gunstigere prijs. De Europese Commissie heeft om die reden een platform opgericht om gezamenlijk gas, aardgas en waterstof aan te kopen. Hierop zijn nu al vijf regionale groepen van EU-landen actief. Nederland zit in de regio Noord-West Europa, samen met Ierland, België, Luxemburg, Zwitserland, West-Duitsland en Noord-Frankrijk.

Meer verscheidenheid gasaanvoer

Om niet langer afhankelijk te zijn van de grillen van één aardgasleverancier probeert de EU zoveel mogelijk handelsovereenkomsten te sluiten. Het afgelopen jaar zijn er al afspraken gemaakt met Egypte en Israël. En ook met Azerbeidzjan liggen er inmiddels afspraken over een strategisch partnerschap.

Grotere gasopslag vereist

Om prijsschommelingen op de gasmarkt het hoofd te kunnen bieden, is een flinke eigen voorraad ook belangrijk. Dus moest elk EU-land op 1 November 2022 de ondergrondse gasopslag minimaal 80% hebben gevuld. De komende jaren moet dit zelfs stijgen naar 90 procent.

Stimuleren gasvermindering

In de Europese Commissie is afgesproken om de vraag naar gas met 15% te verminderen. Dit moet gebeuren door het overschakelen op alternatieve brandstoffen, het stimuleren van een lager gebruik en het beperken van verwarmen en koelen. Lidstaten kunnen hier hulp bij krijgen, maar kunnen middels een EU-alert ook op de vingers worden getikt als zij hun doelen niet lijken te halen.

Overwinsten energiesector herverdelen

De energiebedrijven die tijdens de energiecrisis zogeheten overwinsten boekten, moeten deze afstaan als solidariteitsbijdrage. Van overwinst is sprake als een bedrijf 20% meer winst maakt dan het gemiddelde van de afgelopen drie jaar. Bedrijven die handelen in fossiele brandstoffen zagen hun winsten enorm stijgen na de inval van Rusland in de Oekraïne en werden daarvoor al extra belast door de Europese Commissie. Inmiddels zijn ook de bedrijven die handelen in schone energie aan de beurt. Dit geld moet terugvloeien naar de eindafnemers.

Marktcorrectiemechanisme

Op 22 November 2022 heeft de Europese Commissie ook een marktcorrectiemechanisme voorgesteld. Dit is een tijdelijk instrument waarmee er automatisch wordt ingegrepen als de gasprijzen te hoog oplopen. Dit voorstel is nog in behandeling.